(اسطوخودوس) گیاه آرامبخش و شفابخش:
اسطوخودوس با گل‌های بنفش و ظریف و عطر فریبنده‌اش برای قرن‌ها در سراسر دنیا مورد توجه بوده است. این گیاه چند منظوره نه تنها مورد علاقه‌ی پرورش‌دهندگان گیاهان دارویی می‌باشد، بلکه جایگاه ویژه‌ای در قلب علاقه‌مندان رایحه درمانی و خبره‌های آشپزی دارد. در این سفر معطر همراه ما باشید تا دنیای شگفت‌انگیز اسطوخودوس را کشف کنیم و به تاریخچه، فواید و کاربرد‌هایش بپردازیم.
اسطوخودوس گیاهی گلدار و زیبا از خانواده‌ی نعنائیان است. این گیاه در مناطق مدیترانه‌ای به صورت بومی رشد می‌کند ولی امروزه به خاطر خواص دارویی و معطر آن در سراسر دنیا کشت می‌شود. اسطوخودوس برای قرن‌ها به عنوان یک درمان طبیعی برای بیماری‌های مختلف مورد استفاده قرار گرفته است و امروزه به دلیل اثرات درمانی زیاد خصوصا آرام‌بخشی آن محبوبیت زیادی دارد. اسانس استخراج شده از اسطوخودوس یکی از محبوب‌ترین اسانس‌ها در سراسر جهان است. این ماده‌ی طبیعی و خوشبو در آروماتراپی یا رایحه‌درمانی برای آرامش، کاهش اضطراب و بهبود کیفیت خواب استفاده می‌شود. همچنین به دلیل خواص ضد عفونی کنندگی، ضد التهابی و ضد درد برای بیماری‌های پوستی، سردرد و دردهای عضلانی هم کاربرد دارد. جدا از فواید درمانی، اسطوخودوس به دلیل زیبایی و تطبیق‌پذیری آن شرایط سخت محیطی از گیاهان مورد علاقه‌ی طراحان فضای سبز است. گل‌های معطر این گیاه به رنگ‌های بنفش، صورتی و سفید نمایان می‌شود و زیبایی باغچه را دو چندان می‌کند.
تاریخچه
تاریخچه‌ی غنی اسطوخودوس به هزاران سال قبل باز می‌گردد از تمدن‌های باستانی تا دوران مدرن این گیاه به دلیل خواص درمانی و عطر فریبنده‌اش مورد احترام بوده است. اسطوخودوس توسط مصری‌ها، رومی‌ها و یونانی‌ها برای اهداف دارویی و مذهبی مورد استفاده قرار می‌گرفت.
انواع اسطوخودوس
آیا می‌دانستید که حدود 39 گونه‌ی مختلف از اسطوخودوس وجود دارد؟ هر گونه دارای ویژگی‌های منحصر به فردی از نظر عطر، ظاهر و عادات رشد است. از گونه‌های محبوب اسطوخودوس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
(Lavandula angustifolia) هم نام با L.officinalis , L.vera که معروف‌ترین گونه‌ی اسطوخودوس است و به آن اسطوخودوس انگلیسی می‌گویند. در زبان انگلیسی به آن true lavender یا English lavender یا narrow leaf lavender هم گفته می‌شود. Angustifolia در زبان لاتین به معنای برگ باریک است.
(Lavandula stoechas)
(Lavandula dentata)
در ایران هم دو گونه‌ی بومی اسطوخودوس وجود دارد. (Lavendula stricta) که به آن اسطوخودوس شاهی یا افراشته می‌گویند و (Lavendula sublepidota) که به نام اسطوخودوس فلس‌دار شناخته می‌شود.
خواص درمانی:
اسطوخودوس علاوه بر رایحه‌ی دلربای خود فواید متعددی برای سلامتی ما دارد. اسانس اسطوخودوس می‌تواند در کاهش اضطراب و استرس موثر باشد. همچنین به بهبود کیفیت خواب و کاهش سردرد کمک می‌کند. خواص ضد التهابی آن می‌تواند تحریکات یا سوختگی پوست را تسکین دهد.
لذت آشپزی با اسطوخودوس:
اسطوخودوس فقط برای دمنوش و رایحه درمانی نیست!
در ادامه 4 روش برای بهره‌مند شدن از خواص اسطوخودوس را آورده‌ایم:
1.با استفاده از یک وارمر، اسانس طبیعی اسطوخودوس را در اتاق خود پخش کنید تا آرامش و خواب بهتری داشته باشید.
2.روغن اسطوخودوس را به صورت موضعی برای درمان تحریکات جزئی پوست مانند نیش حشرات یا سوختگی بمالید.
3.با قرار دادن یک دسته گل خشک شده‌ی اسطوخودوس در کمد لباس‌های خود می‌توانید از عطر بی‌نظیرش لذت ببرید.
4.برای بهره‌مندی از خواص آرابخشی و بهبود هضم می‌توانید یک فنجان دمنوش اسطوخودوس نوش جان کنید.
پرورش اسطوخودوس:
کشت اسطوخودوس چه در یک مزرعه‌ی چند هکتاری و چه در یک گلدان کوچک در خانه شدنی است.
آماده‌سازی خاک
اسطوخودوس خاکی با زهکشی خوب و pH بین 6.5 تا 7.5 را می‌پسندد. اگر خاک سنگین و رسی است باید بافت آن را ماسه، شن یا مواد آلی اصلاح کنیم. همچنین استفاده از لایه‌ای مالچ بر روی سطح خاک برای کنترل علف‌های هرز توصیه می‌شود.
کاشت نشا اسطوخودوس
تکثیر اسطوخودوس هم از طریق قلمه و هم از طریق بذر امکان پذیر است. بهتر است که این گیاه از طریق قلمه تکثیر شود چون تکثیر بذری باعث تفرق صفات و ایجاد گیاهان متفاوت و غیر یکنواختی مزرعه می‌شود مگر اینکه بذرها اصلاح شده و F1 باشند. کشت مستقیم بذر و قلمه در زمین اصلی توصیه نمی‌شود. بهتر در ابتدا گیاه در خزانه رشد کند و بعد نشا را به زمین منتقل کنیم تا راحت‌تر استقرار یابد. بهترین زمان برای کاشت این گیاه در اوایل پاییز یا اوایل بهار زمانی که خاک مرطوب و دما ملایم است می‌باشد.
نگهداری از اسطوخودوس
اسطوخودوس گیاهی مقاوم است و به مراقبت کمی نیاز دارد. در مزرعه خصوصا در سال اول کشت علف‌های هرز باید کنترل شوند تا مانع رشد مناسب گیاهان ما نشوند. همچنین هرس سنگین باعث جوانسازی گیاه و افزایش طول عمر آن می‌شود.
برداشت اسطوخودوس
از زمانی که بیش از 80 درصد گل‌های سرشاخه‌های گلدار اسطوخودوس باز شدند تا زمان گلدهی کامل (Full bloom) بهترین زمان برداشت است. برای جلوگیری از کاهش اسانس گیاه بهتر است گل‌ها اول صبح چیده شوند. همچنین باید بلافاصله بعد از چیدن گل‌ها برای خشک کردن، عرقگیری یا اسانس گیری اقدام کنیم